रोहीत वेमुला पर राजनीति कर रहे लोगो को ये पढ़कर डुब मरना चाहिएं

By Jitendra Makwana

एक बार मैने टीवी पे राजा वेमुला (रोहीत वेमुला का भाई) जो टेंपो चलाते हुए देखा. उसके टेंपो पे जय भीम लीखा हुआ था. वो अपने टेंपो मे एनडीटीवी की रीपोर्टर शीखा त्रीवेदि को अपना ईंटर्व्यु दे रहा था और जबरदस्त अंग्रेजी बोलता था.  उसे टेंपो चलाते देख कर मुजे कुछ समज मे नही आ रहा था मै भावुक हो रहा था. वो बोल रहा था की भाई रोहीत की मौत के बाद उसे परीवार के नीर्वाह के लिए कुछ ना कुछ तो करना ही था. रोहीत की मा राधीका वेमुला भी अपने पुराने काम सिलाई काम मे लग गई थी. शीखा त्रीवेदी उनका भी ईंटर्व्यु ले रही थी पर मैने शायद ही कुछ सुना हो. मेरे दिमाग मे अभी भी राजा वेमुला का ही ख्याल आ रहा था.  ये सब हो ही रहा था की अचानक मैने अपने वोट्सप पे एक मेसेज को देखा. भावुक हो जाने की वजह से मेरी आंख मे आंसु आ चुके थे. पर फिर भी मैने वोट्सप मे आया हुआ मेसेज देखने के लिए फोन को उठाया. वो मेसेज रविश कुमार (NDTV) का था. वो मुजसे पुछ रहे थे की अगर हो सके तो मे राजा वेमुला से बात करु और उसके लिए कोइ धंधे के बारे मे परामर्श करुं. ये मेरे लिए दुसरा जटका था. क्योंकी रोहीत की मौत के बाद  राजा वेमुला को देश के समस्त दलित समाज का साथ मिल रहा है और राहुल गांधी और केजरीवाल जैसे बडे नेताओ ने तो उसे नौकरी भी दिलवाने का वादा किया थ इस प्रकार की न्युज मैने देखी भी थी.  क्योंकी मे सोच रहा था की राजा को समर्थन करना राहुल गांधी और केजरीवाल के लिए एक राजनैतीक फायदा भी था. और मेरे भाई ने भी मुजे याद दिलाया की पंजाब मे 30% दलित वोट है और केजरीवाल को किसी भी तरह दलितो का दिल जीतना था. इस के कारण केजरीवाल ने राजा वेमुला को नौकरी देने का वादा किया था. और ये बात भी मुजे सही लगी. और मेरे लिए तो सब से ज्यादा विस्मयपुर्ण बात तो ये थी की ओवैसी भी राजा वेमुला की मदद नही कर रहा था.  

आख़िरकार रोहीत वेमुला को केंपस मे सब से बडी लडाई तो याकुब मेमण के मृत्यु दंड के विरोध मे प्रदर्शन करने के कारण ही हुई थी. मेरे दिमाग मे हजारो सवाल घुम रहे थे. आंध्रप्रदेश के पढे लिखे दलित कहा गए??? कैसे उन्होने मदद नही की?? और दिल्ली से रविश भाई को मुजे मेसेज करना पडा. 

अगली सुबह मैने राजा वेमुला को फोन कीया. और उनको मदद करने के उद्देश्य से उन्हे मैने अपनी फैक्टरी पर बुलाया. 

राजा वेमुला मेरे बुलावे पे मुजसे मीलने आये और मेरे दिमाग मे जो भी प्रश्न थे उसको मैने पुछना शुरु कीया. 

मेरा पहला प्रश्न था..

1 जब आप को केजरीवाल की तरफ से दिल्ली मे जोब के लिए ओफर था तो आप टेंपो क्यों चला रहे है??

राजा : केजरीवाल ने मुजे वर्ग 4 की जोब ओफर की थी, इसलिए मैने स्वीकार नही किया.

2 राहुल गांधी ने आप से तिन बार मुलाकात की थी. और कर्णाटका जो की आंध्रप्रदेश के बाजु मे ही है उस मे कोंग्रेस की सरकार भी है. तो उन्होने आप की मदद क्यों नही की?? मै राहुल गांधी का नाम इस लिए ले रहा हु की उनको सिर्फ एक ही फोन करना होता है और काम हो जाता. ऐसे लोगो को सिर्फ एक फोन करना होता है या अपने PA से बोल देना होता है की इस लडके की मदद कर दो. और कुछ ज्यादा किये बीना काम हो जाता. 

राजा :  राहुल गांधी ने मेरी कोइ मदद नही की. 

उस के बाद मैने पुछा , " क्या राहुल गांधी ने आप को कुछ पैसे दिये या इस प्रकार की कोइ सहायता की??

राजा : ना.

उसके बाद मैने राजा से पुछा

3  राजा मेरे भाई तुम्हारे भाई रोहीत वेमुला ने याकुब मेमन की फांसी के खीलाफ आंदोलन कीया उस के लिए लडा वो फिर भी ओवैसी और हैदराबाद के मुस्लीमो ने आप को मदद क्यों नही की???

राजा : ओवैसी से कुछ प्रकार की मदद नही मिली.

 मै ये पुरा मामला जानने के लिए बेसब्र था क्योंकी राजा जो बोल रहे थे ये बात मेरा दिमाग मानने को तैयार नही था.  कैसे राहुल गांधी, केजरीवाल और ओवैसी अपने दलित मसीहा बनने के राजनीतिक हितों की अनदेखी कर सकते थे?? (जैसे की नीर्भया के भाई के लिए राहुल गांधी एक देवदुत बन गये थे और वो पाईलोट  बन पाये थे.) 

बाद मे मैने कहा वो सब दुसरो को छोडो मायावती जी ने आपको और आपकी माँ को दिल्ली में आमंत्रित किया था. सही है ना??

राजा ने कहा हा उन्होने बुलाया था. 

वहा पर क्या हुआ ये बताने को मैने राजा से कहा. 

उन्होंने (राजा वेमुला ने) कहा कि बहनजी ने मुझे और मेरी माँ को आमंत्रित किया था. उन्होने एक सूटकेस तैयार रखा था. हम जब वहा गये तो उन्होने मेरी मां को वो सूटकेस दे दिया. इसमें 10 लाख रुपये थे...!! और उन्होने हमारे साथ 2 घंटे बिताए और मेरी माँ से बातें की.

फिर मैने पुछा वो आपको जो पैसे मीले थे उसका आपने क्या किया?? और जब तुम्हारे पास ये पैसा है तो फिर टेंपो क्यो चला रहे हो?

उन्होने जो जवाब दिया उस जवाब ने मुजे अंदर से झिंझोड़  दिया. 

रोहीत की मौत के बाद की स्थीती अलग थी. उस के पहले रोहीत और वो खुद (राजा) कमा रहे थे और घर चल जाता था. पर रोहीत के जाने के बाद घर मे कोइ कमाने वाला नही रहा. और रोहीत के लिए ईंसाफ की लडाई लडने के लिए जहा भी जाते थे उस मे जे ज्यादातर जगहो पर वो खुद अपने पैसो से ही गए है. और भी बहोत से खर्च करने मे वो राशी काम मे आई थी.  जो भी खर्च और ये सब करने के बाद उस पैसो मे से टेंपो खरीदा.  अब उस मे से शायद ही कुछ पैसा बचा हो. 

तो इस प्रकार वो 10 लाख रुपयो मे से ज्यादातर पैसा रोहीत की लडाई मे खर्च हुए. 

नीर्भया के लिए तहे दिल से सम्मान के बावजुद मे राहुल गांधी की कडी आलोचना करता हु.  अगर नीर्भया के भाई को भी मदद की गई तो रोहीत वेमुला के भाई को क्यो नही???

और अगर राहुल गांधी रोहीत के भाई राजा वेमुला को कोई अच्छी नौकरी दिलवा नही रहे है तो वो कीस हक से अपने आप को दलितो का हितैषी बता रहे है???

- जीतेन्द्र मकवाणा

(अंग्रेजी से हिन्दी रूपांतरण विशाल सोनारा) 

टीपू सुल्तान विवाद

By Social Media Desk

पिछले कुछ सालों से, 10 नवंबर के आसपास, भाजपा, टीपू सुल्तान पर कीचड़ उछालने का अभियान चलाती रही है। पिछले तीन सालों से कर्नाटक सरकार ने आधिकारिक तौर पर टीपू की जयंती मनाना शुरू कर दिया है। टीपू सल्तान देश के एकमात्र ऐसे राजा हैं जिन्होंने अंग्रेज़ों के खिलाफ लड़ते हुए अपनी जान गंवाई। इस साल भी, 10 नवंबर के कुछ पहले, केन्द्रीय मंत्री और कर्नाटक भाजपा के वरिष्ठ नेता अनन्त कुमार ने टीपू जयंती समारोह में भाग लेने का कर्नाटक सरकार का निमंत्रण ठुकरा दिया। उन्होंने कहा कि टीपू सुल्तान बलात्कारी, दुष्ट और कट्टरपंथी था और उसने कई कत्लेआमों को अंजाम दिया था। कुछ स्थानों पर भाजपा ने टीपू की जयंती मनाए जाने का विरोध भी किया।

समाज के कुछ तबके यह मानते हैं कि टीपू सुल्तान एक आततायी शासक था, जिसने हिन्दुओं को जबरदस्ती मुसलमान बनाया। यह भी आरोप लगाया जाता है कि उसने कन्नड़ भाषा की कीमत पर फारसी को बढ़ावा दिया। ऐसा आरोप है कि अपने सेनापतियों को लिखे अपने पत्रों में, जिनके बारे में यह दावा किया जाता है कि वे ब्रिटिश सरकार के कब्जे में हैं, टीपू ने यह लिखा था कि काफिरों का इस धरती पर से नामोनिशान मिटा दिया जाना चाहिए। टीपू के मुद्दे पर समय-समय पर विवाद उठते रहे हैं। कुछ सतही जानकारियों के आधार पर चंद लोग यह दावा करते हैं कि उसने सैंकड़ों मंदिरों को ध्वस्त किया और हज़ारों ब्राह्मणों को मौत के घाट उतार दिया।

यह दिलचस्प है कि भारत के राष्ट्रपति रामनाथ कोविन्द, जो संघ की विचारधारा से ताल्लुक रखते हैं, ने हाल में अपनी कर्नाटक यात्रा में टीपू की जमकर प्रशंसा की। उन्होंने कहा, ‘‘टीपू सुल्तान अंग्रेज़ों से लड़ते हुए एक नायक की मौत मरे। उन्होंने रॉकेटों का विकास किया और युद्ध में उनका इस्तेमाल किया’’। राष्ट्रपति के इस कथन से भाजपा को धक्का लगा और उसके कुछ प्रवक्ताओं ने यह दावा किया कि राष्ट्रपति का भाषण कर्नाटक सरकार द्वारा दी गई जानकारी के आधार पर तैयार करवाया गया था।

टीपू सुल्तान के मुद्दे पर आरएसएस-भाजपा परिवार में भी मतभेद हैं। सन 2010 में चुनाव के ठीक पहले, भाजपा नेता बीएस येदियुरप्पा ने टीपू सुल्तान की पगड़ी पहनकर, तलवार हाथ में लेकर तस्वीरें खिंचवाईं थीं। सन 1970 के दशक में आरएसएस ने अपनी भारत-भारती श्रृंखला के तहत प्रकाशित एक पुस्तिका में टीपू की प्रशंसा करते हुए उन्हें देशभक्त बताया था।

कन्नड़ नाटककार गिरीश कर्नाड टीपू के इतने जबरदस्त प्रशंसक हैं कि उन्होंने यह मांग की है कि बेंगलुरू के हवाईअड्डे का नाम टीपू के नाम पर रखा जाना चाहिए। कर्नाड का यह भी कहना है कि अगर टीपू सुल्तान हिन्दू होते तो उन्हें कर्नाटक में वही दर्जा मिलता जो शिवाजी को महाराष्ट्र में मिला हुआ है।

टीपू सुल्तान को राष्ट्रीय स्तर पर प्रसिद्धि दिलवाने में टीवी सीरियल ‘‘स्वोर्ड ऑफ टीपू सुल्तान’’ का महत्वपूर्ण योगदान है। भगवान गिडवानी की पटकथा पर आधारित इस सीरियल के 60 एपीसोड प्रसारित हुए थे, जिनमें ईस्ट इंडिया कंपनी के साथ टीपू की लंबी लड़ाई का चित्रण किया गया था। टीपू ने मराठाओं और हैदराबाद के निज़ाम से पत्राचार कर उनसे यह अनुरोध किया था कि वे अंग्रेज़ों का साथ न दें। टीपू का यह मानना था कि ईस्ट इंडिया कंपनी का शासन भारत के लिए अहितकर होगा। अपनी इसी सोच के चलते उन्होंने अग्रेज़ों के साथ कई लड़ाईयां लड़ी। सन 1799 के चैथे अंग्रेज़-मैसूर युद्ध में वे मारे गए। कर्नाटक में उन पर लिखे हुए कई लोकगीत प्रचलित हैं। वे राज्य के लोगों की स्मृति में आज भी जिंदा हैं। लोगों के मन में उनके प्रति वही आदर भाव है जो शिवाजी के प्रति महाराष्ट्र के लोगों में है।

टीपू ने अपने दरबार की भाषा फारसी को क्यों बनाया? यहां यह याद रखा जाना आवश्यक है कि उस समय भारतीय उपमहाद्वीप के कई राजदरबारों की भाषा फारसी थी। शिवाजी भी फारसी में पत्राचार किया करते थे और इसके लिए उन्होंने मौलाना हैदर अली को अपना प्रमुख सचिव नियुक्त किया था। टीपू धार्मिक कट्टरवादी नहीं थे, जैसा कि आज बताया जा रहा है। टीपू की नीतियां धर्म से प्रेरित नहीं थीं। कामकोटि पीठम के शंकराचार्य को लिखे अपने पत्र में उन्होंने शंकराचार्य को ‘जगत गुरू’ के नाम से संबोधित किया था। उन्होंने कामकोटि पीठम को ढेर सारी धन दौलत भी दान में दी थी।

पटवर्धन की मराठा सेना द्वारा श्रेंगेरी मठ में लूटपाट किए जाने के बाद टीपू ने इस मठ का पुराना वैभव बहाल किया। उनके शासनकाल में 10 दिन का दशहरा उत्सव मैसूर की सामाजिक जिंदगी का अभिन्न हिस्सा था। अपनी पुस्तक ‘‘सुल्तान ए खुदाद’’ में सरफराज शेख़ ने ‘टीपू का घोषणापत्र’ प्रकाशित किया है। इस घोषणापत्र में टीपू कहते हैं कि वे धार्मिक आधार पर किसी के साथ भेदभाव नहीं करेंगे और अपनी अंतिम सांस तक अपने साम्राज्य की रक्षा करेंगे।

यह आरोप लगाया जाता है कि टीपू ने कुछ समुदायों को प्रताड़ित किया। यह सही है। परंतु इसका कारण धार्मिक न होकर राजनीतिक था। इतिहासकार केट ब्रिटिलबैंक लिखती हैं, ‘‘यह उनकी धार्मिक नीति नहीं थी बल्कि लोगों को सज़ा देने की नीति थी’’। उन्होंने उन समुदायों को निशाना बनाया जिनके बारे में वे यह मानते थे कि वे राज्य के प्रति वफादार नहीं हैं। ऐसा भी नहीं है कि उन्होंने सिर्फ हिन्दू समुदायों को प्रताड़ित किया। उन्होंने महादवी जैसे कुछ मुस्लिम समुदायों को भी अपना निशाना बनाया। इसका कारण यह था कि ये समुदाय अंग्रेज़ों के समर्थक थे और ईस्ट इंडिया कंपनी की सेना के घुड़सवार दस्ते में इन समुदायों के बहुत सारे व्यक्ति शामिल थे। एक अन्य इतिहासविद सुसान बैली लिखती हैं कि अपने राज्य के बाहर के हिन्दुओं और ईसाईयों पर उनके हमलों को उनकी राजनीति का भाग माना जाना चाहिए क्योंकि अपने राज्य के भीतर इन समुदाय के लोगों से उनके निकट और सौहार्दपूर्ण संबंध थे।

उनके वे तथाकथित पत्र, जो ब्रिटिश सरकार के कब्जे में हैं, के बारे में जो कुछ कहा जा रहा है उसे भी इसी परिप्रेक्ष्य में देखे जाने की ज़रूरत है। अभी तो यह भी पक्का नहीं है कि वे पत्र असली हैं या नहीं।

हम किसी भी व्यक्ति को उसकी पूर्णतः में ही देख-समझ सकते हैं। जब पुर्णैया नामक एक ब्राह्मण उनके मुख्य सलाहकार थे और वे कांची कामकोटि पीठम के शंकराचार्य के प्रति सम्मान भाव रखते थे, तब इस बात की संभावना बहुत कम रह जाती है कि उन्होंने हिन्दुओं का कत्लेआम करवाया होगा। अंग्रेज़ उनसे बहुत नाराज़ थे क्योंकि वे अंग्रेज़ों के भारत में बढ़ते प्रभाव के कड़े विरोधी थे और उन्होंने मराठाओं और निज़ाम से यह कहा था कि हमें अपने झगड़े आपस में मिल बैठ कर सुलझाने चाहिए और अंग्रेज़ों को इस देश से बाहर रखना चाहिए। अंग्रेज़ों ने टीपू सुल्तान का दानवीकरण करने में कोई कसर नहीं छोड़ी। इस योद्धा और शासक के बारे में हमें संतुलित ढंग से सोचना होगा। हमें इस बात को ध्यान में रखना होगा कि टीपू ने प्राणपन से अंग्रेज़ों का विरोध किया क्योंकि उन्हें एहसास था कि भारत पर जिन शक्तियों ने कब्ज़ा जमाया, उनसे अंग्रेज़ कई मामलों में एकदम भिन्न थे। एक तरह से टीपू सुल्तान अंग्रेज़ों के खिलाफ भारतीय प्रतिरोध के अग्रदूत थे।

सांप्रदायिक ताकतें पेंडुलम की तरह टीपू को सिर-आंखों पर बिठाने के बाद अब उन पर कालिख पोतने में जुटी हुई हैं। यह सब केवल और केवल उनकी राजनीति का हिस्सा है। 

-राम पुनियानी

(अंग्रेजी से हिन्दी रूपांतरण अमरीश हरदेनिया) 

સમયપાલન - આળસ કે ઇગો

By Dinesh Makwana  || 31 Oct 2017

સ્વામી સચ્ચિદાનંદ ના પુસ્તકો હુ ૧૯૮૭ થી વાંચતો આવ્યો છે. કેટલાય કાર્યક્રમમાં તેમને રુબરુ સાંભળવાનો મોકો મળ્યો છે. તે કહે છે હુ રાતે આઠ વાગ્યે સુઇ જઇને સવારે ચાર વાગે ઉઠી જાઉં છુ. છેલ્લા ત્રીસ વર્ષથી આ નિત્યકર્મ ચાલે છે. તેમને કોઇ પણ પ્રસંગમાં બોલાવવા હોય તો તેમની પહેલી શરત એ હોય છે તેમનો કાર્યક્રમ સમયસર શરુ થશે પછી તેમાં બે પ્રેક્ષકો હોય કે આખો હોલ ભરેલો હોય.

નડીયાદમાં વેકેશન દરમિયાન ત્યાની બે ત્રણ ક્લબો જુદા જુદા કાર્યક્રમ ગોઠવતી હોય છે. તેમાં એકવાર જુદી જુદી હસ્તીઓ જીવન અનુભવ વિશે કાર્યક્રમ રાખવામા આવ્યો હતો. અરવિંદ જોષી ( ૩ ઇડીયટ ના સરમન જોષીના પિતા), જાદુગર કે લાલ ( મુળ નામ કાન્તિલાલ) અને સ્વામી સચ્ચિદાનંદ ( મુળ નામ લક્ષમી શંકર ત્રિવેદી) જેવા મહાનુભાવોને સાંભળવાનો લહાવો મળ્યો હતો. તેમાં મોરારી બાપુ પણ હતા. બીજા બધાને છોડીને સ્વામી નો કાર્યક્રમ ચોક્કસ આઠના ટકોરે જ ચાલુ થયા હતો. બીજા દસ કે પંદર મિનિટ મોડા પડ્યા હતા. તેનાથી પણ જયાં પણ સ્વામીનો કાર્યક્રમ હોય ત્યાં તે હંમેશા સમયસર શરુ થયો જ છે.

ટી ટી રંગરાજન તામિલનાડુના પ્રખ્યાત મેન્ટર છે. જુદા જુદા વિષયો પર તેમનુ લેકચર ખરેખર સાંભળવા જેવું છે. અંગ્રેજીમાં  કેવી રીતે બોલવું અને તેના ઉચ્ચાર માટે તેમને સાંભળો. ૧૯૮૪ થી સતત કાર્યક્રમ આપે છે. તેઓ કહે છે તેમનો એક પણ કાર્યક્રમ એક મિનિટ પણ લેટ નથી થયો. પોલિસ ખાતાના કાર્યક્રમ મા ખુદ પોલિસ કમિશ્નર જેઓ મુખ્યમંત્રીની સુરક્ષાની મીટીગમા હતા તેઓ માત્ર પાંચ મિનિટ આ રંગરાજન ના કાર્યક્રમમાં લેટ થયા અને તેમને કહી દેવામાં આવ્યુ તેમને આજે પ્રવેશ નહી મળે.

અક્ષયકુમાર અભિનેતા એક પણ પાર્ટીમા જતો નથી સાંજે આઠ વાગે સુઇ જઇને સવારે ચાર વાગ્યે ઉઠીને કસરત કરવા જિમમા જાય છે.

આપણા કાર્યક્રમો ક્યારેય સમયસર શરુ થતા નથી. કેમ? આપણામાં શુ ખામી છે જેને સુધારવાની જરુર છે. કેટલાય વર્ષોથી આ ચાલતુ રહ્યું પણ કોઇ તો પહેલ કરો કે આ હવે નહી ચાલે. કાર્યક્રમ તો સમયે જ શરુ થશે. પણ કેટલીક જાતિવાચક ખામીઓ છે તેને દુર કરવી પડશે.

મને બોલાવ્યો નહી

આમંત્રણ પત્રિકા મોકલાવી પણ મને રુબરુ કહ્યુ નહી.

આમના સિવાય કાર્યક્રમ શરુ જ ના થાય

હુ આનો પ્રમુખ છુ હુ જે  કહુ તે પ્રમાણે જ થશે.

આપણા સિવાય કાર્યક્રમ ચાલુ થાય તો...

જેઓ પ્રેક્ષકો છે તેમને ખબર છે કે આ કાર્યક્રમ મોડેથી જ શરુ થવાનો છે

તમારે આ બદલવું પડશે. સવારના દસ વાગ્યાનો કાર્યક્રમ ૧૨ વાગે શરુ થાય તો આયોજકો બહુ મોટી મુઝવણમાં આવતા હોય છે, આયોજન ચાર કલાકનું છે અને હવે માત્ર બે કલાકમાં આટોપવાનું છે. પછી ઉતાવળમાં ભુલો થાય ત્યારે તેને આપણે બિલોરી કાચથી જોઇએ છે. શુ સારુ હતું તેની બદલે શુ ખરાબ હતું તેની તરફ નજર અને પછી તેના વિશે જ ચર્ચા થતી રહે છે. આના માટે સંયુક્ત પ્રયાસો જરુરી છે. એવી એક ઇમેજ બનવી જ જોઇએ કે ફલાણા સંગઠન કે ટ્રસ્ટ નો કાર્યક્રમ હશે તો સમયસર શરુ થશે જ. તેના કારણે પ્રેક્ષકો અને મહેમાનોને પણ સંદેશો પહોંચશે કે તેમણે સમયસર પહોંચવું પડશે. પણ પહેલા આપણે આપણી જવાબદારી સમજવી પડશે.

આ કરી શકાય, અઘરું નથી. માત્ર શિસ્ત અને ઇચ્છાશક્તિની વાત છે

દિનેશ મકવાણા

અજમેર ૩૧/૧૦/૨૦૧૭

સરદાર પટેલ જન્મજયંતિ

નકામી ટેવો

By Dinesh Makwana  || 14 Nov 2017

તમે તમારા ભવિષ્યને બદલી શકતા નથી પરંતુ તમારી ટેવોને બદલી શકો છો. જો ટેવોને બદલી શકતા હોય તો ચોક્કસ માનજો કે તે તમારા ભવિષ્યને બદલી નાંખશે.

- જી બી શો ( જ્યોર્જ બર્નાડ શો)

ગુટકા કે મિરાજ તમાકુ ખાનારા મોટે ભાગે કોઇને આપીને ખાતા હોય છે. બસમાં કે ગાડીમાં મા જો કોઇ ખાતું હોય અને તમે તેની સામે લાચારી ભરી નજર નાંખી હશે તો પેલો તરત જ તમને મિરાજ આપી જ દેશે.

સિગારેટ પીનારા પાસે મોટે ભાગે માચીસ કે લાઇટર હોતા નથી. હુ બહુ હાઇ કલાસ લોકોની વાત નથી કરતો. મધ્યમ વર્ગના લોકોની વાત છે. સિગારેટ માચીસની ભીખ માંગવા મજબુર કરે છે. કોઇ બીડી પીતો હોય અને તેની પાસે સિગારેટ સળગાવવા માચિસ માંગશો તો પેલો તમારી સામે પ્રશ્નાર્થ રીતે જોઇને આપશે. કેટલાક કહી પણ દેતા હોય છે. સિગારેટ પીવાનો શોખ પાળવો હોય તો માચીસ રાખતા શાખો. બીડી તો રીતસરની ભીખ જ મંગાવે.

સૌરાષ્ટ્ર મા માવા બહુ ચાલે. પ્લાસ્ટિક ના કાગળમાં સોપારી અને સુગંધીદાર તમાકુ સાથે ચુનો મિક્સ થાય ત્યાં સુધી તેને મસળતા રહેવું અને તેનો અવાજ બધાને સંભળાય તે રીતે ઉભા રહેવું મર્દાના નિશાની છે. ભડના દીકરાઓ ના પાસે તમે એક સોપારીનો ટુકડો માંગશો તો આખો માવો આપી દેશે. એ અલગ વાત છે ત્યાં કોઇ માંગતુ નથી પણ ગુજરાતમાં મસાલો અડધો અડધો ખાવાની ટેવ છે. મજબુરી બંનેની, સ્વમાન અડધું

જેને શરાબ પીવાનો શોખ છે તે ક્યારેય એકલો નહી પીવે. તમારી પાસે પૈસા ના હોય તો તેના પૈસે શરાબ પીવડાવશે. પોતે ખુવાર થશે અને બીજાને ખુવાર કરશે. પહેલા એક પેગમા અસર થાય, થોડા સમય પછી બે, પછી ત્રણ એમ કરતા વધતા જ રહે. અમારા એક ઓફિસર મિત્રને શરાબ પીવો એનો અર્થ એજ કે પીને બેભાન થઇ જવુ.

આ તમામ ટેવોના ગેરફાયદા છે અને છે જ. કેટલાય પિતાઓના મૃત્યુ ઉપરની આદતોને કારણે થયા પરંતુ તેમના દીકરા તે ટેવોને છોડી શકતા નથી.

જીવન બદલાઇ જાય જો આ નકામી ટેવો છુટે તો. મારે જમ્યા પછી બીડી કે સિગારેટ પીવી જ પડે આ બહાના છે. જો તમારે ભિખારી ના બનવુ હોય, તમારું સન્માન સાચવવું હોય કે મજબુર કે આકુળ વ્યાકુળ ના થવુ હોય તો આ ટેવોને છોડો.

ઉપરની દરેક બાબત મારા અનુભવમાંથી પસાર થઇ ચુકી છે. છોડવા માટે તમારી પાસે ૫૦૦ બહાના હોવા જોઇએ. ૧૯૮૮ થી સિગારેટ પીવાની શરુ કરી હતી. ૨૦૧૩ માં છોડી દીધી. બક્ષી કહે છે તમે મનના એટલા તો મજબુત હોવા જ જોઇએ કે નકામી ટેવોને તમે ઇચ્છો ત્યારે છોડી શકો.

દિનેશ મકવાણા

અજમેર ૧/૧૧/૨૦૧૭

અભિપ્રાય અને ધારણા

By Dinesh Makwana  || 14 Nov 2017

Worrying about everyone's opinion will only hold you back.

Don't let other people define what you can and can not accomplish.

જો દરેકના અભિપ્રાય ને લઇને ચિંતા કરતા રહેશો તો તે તમને પાછળ રાખશે. તમે શુ મેળવી શકો છો કે શુ નહી તેની વ્યાખ્યા બીજાને કરવા દેશો નહી.

દરેકનો અભિપ્રાય જુદો જુદો જ હોય છે. કેટલાક તમારી વિશે ખોટી ધારણા ને કારણે તમારા વિશે ખોટો અભિપ્રાય રાખતા હોય છે. કોઇનો અભિપ્રાય તમે બદલી શકતા નથી, કોઇને જે તે અભિપ્રાય રાખવા માટે ફરજ પાડી શકતા નથી, ત્યારે દરેકના અભિપ્રાય ની ચિંતા કરતા રહેશો તો આગળ વધી નહી શકાય તે હકીકત છે. કેટલાકની પાસે તમારી જેટલી ક્ષમતા નથી , તેઓ તમારા જેટલું દોડી શકતા નથી તેથી તમારા વિશે નકારાત્મક અભિપ્રાય રાખતા હોય છે.

મુદ્રા-કચ્છ મા આવેલા HPCL ના પ્લાન્ટ ની દિવાલ પર એક વાક્ય લખ્યુ હતું.

તે વ્યકિતએ ક્યારેય કોઇ ભુલ નહી કરી હોય જેણે કોઇ કાર્ય કર્યુ જ નહી હોય.

ભુલ વિનાનો વ્યકિત શોધવો મુશ્કેલ છે. અને જે કામ કરતો હોય છે તે ભુલ કરવાનો જ. ભુલને સુધારવાની વાત થવી જ જોઇએ.

અનુપમ ખેર કહે છે.

I will make mistake everyday, but I will never repeat any mistake.
હુ રોજ ભુલો કરીશ પણ ક્યારેય તે ભુલ બીજી વાર નહી કરુ.

જુદી જુદી સ્પરધાત્મક પરીક્ષામાં પુર્ણ વિશ્વાસ થી પાસ થતા બીરજુ ઉર્ફ ઉત્કર્ષ અમરાવત જેની ઉંમર હજુ ૨૫ વર્ષ છે. તેણે આપેલી તમામ પરીક્ષામાં તે પાસ થયો છે. તેને પુછતા તેણે કહ્યુ કે દરેક પરીક્ષાની તૈયારી કરતા રહો, ભુલો સુધારતા રહો, એક સમય એવો આવશે જ્યારે ભુલો સૌથી ઓછી હશે અથવા નહિવત્ હશે ત્યારે તમે સફળ થવાના જ. બેન્ક ઓફ બરોડામા ઓફિસર તરીકે કાર્ય કરતા ભાઇ Phd ની લેખિત તેમજ મૌખિક પરીક્ષા પાસ કરીને Phd કરી રહ્યા છે. સફળતા કેવી રીતે મેળવવી તે એક યુવાન મને સમજાવી જાય છે.

પણ પરીક્ષા સિવાય જ્યારે સંગઠનની વાત હોય ત્યારે દોડનાર ઓછા હોય છે, હુ દોડીશ નહી પરંતુ જે દોડીશ તેની ભુલો કાઢીશ તેવો અભિગમ સંગઠનને નબળો પાડે છે. એવા કેટલાય મિત્રો હોય છે જે ખામોશ રહે છે, તમારી ભુલો કે કાર્ય વિશે કશુ કહેતા નથી, પણ અંદરથી તમારા હિતેચ્છુ જ હોય છે તેમ માનજો.

જેને તમારી ઇર્ષ્યા છે તે ખામોશ નહી જ રહે, તે તમારી નાની ભુલોને પણ મોટી કરીને રજુ કરશે. આવા ને તમારે અવગણ્યા સિવાય છુટકો નથી. તમે શુ મેળવી શકો છો કે શુ નહી તેની વ્યાખ્યા આવા લોકોને કરવા દેશો નહી, તમે  તમારું કામ કરતા રહો, જો તમે સાચા હોય તો આવાની ચિંતા કરશો નહી.

જો પોતાને ખુદને તમારું કામ નહી ગમે તો બીજાને નહી જ ગમે. પોતાની નજરથી તમારા કાર્યને ચકાસતા રહો. બાકી દુનિયા દરેક પ્રકારનો અભિપ્રાય આપતી જ રહેવાની.

Do the best, ignore them

દિનેશ મકવાણા

બ્યાવર ૧૪/૧૧/૨૦૧૭

ફુલનદેવી અને પદ્માવતી - વાદ વિવાદ

By Dinesh Makwana  || 16 Nov 2017

૧૯૮૭ માં શિક્ષણ સિવાયનું વાંચન શરુ કર્યુ ત્યારે મારા કાકાએ તેમનુ એક ખાનગી પુસ્તકાલય નું કાર્ડ મને આપ્યું. ૧૮ વર્ષની અણસમજુ ઉંમરે મને કયુ પુસ્તક વાંચવું તેની ખબર નહોતી. તેથી વાંચનની શરુઆત ચંબલના જુદા જુદા ડાકુઓની કથાથી કરી. સૌથી વધુ રસ મને ફુલનદેવીની કથામાં પડ્યો હતો.

ફુલનદેવી મલ્હાર જાતિમાં જન્મેલી સ્ત્રી, જેનું લગ્ન તેના કરતા ૧૫ વર્ષ વધુ ઉંમરના પુરુષ સાથે થાય છે, અત્યાચાર નો બદલો લે છે. બહાઇ હત્યાકાંડ મા તેનો હાથ છે. મધ્યપ્રદેશના મુખ્યમંત્રી સામે સમર્પણ કરીને બીજી જિંદગી પસાર કરનારી ફુલનને સમાજવાદી પાર્ટી તરફથી સાંસદની ટીકીટ મળે છે અને તે મીરપુર સીટ પરથી જીતીને લોકસભાની સભ્ય બને છે.

બહાઇ હત્યાકાંડનો બદલો લેવા શેરસિંહ રાણા આગળ આવે છે. હિન્દુ ક્ષત્રિયસભા તેને મદદ કરે છે અને તે ફુલન પર તેના દિલ્હી સ્થિત નિવાસસ્થાને ગોળી ચલાવીને તેની હત્યા કરે છે. મૃત્યુ સમયે તેની ઉંમર માત્ર  ૩૮ વર્ષ હતી. જોકે શેરસિંહ રાણાએ લખેલા પુસ્તક ‘જેલ ડાયરી’ માં તે ક્યાંય સ્વીકારતો નથી કે તેણે ફુલનની હત્યા કરી છે. માત્ર તેની પર આરોપ છે તેમ કહે છે.

૧૪/૫/૨૦૧૭ ના રોજ ચિતોડગઢ ની મુલાકાતે અમે ગયા હતા. જયા બહુચર્ચિત પદ્માવતી ફિલ્મનું શુટિંગ થયુ હતું. ઇતિહાસ પ્રમાણે રાણી પદ્માવતી સૌથી સુંદર સ્ત્રી હતી.

અલાઉદીન ખીલજી પાસે જઇને કોઇ પદ્માવતીની પ્રસંશા કરે છે તેથી તેને પામવા અને રાજ્યનો વિસ્તાર કરવા ચિતોડ પર આક્રમણ કરે છે. કહેવાતી કથા અનુસાર રતનસિંહ હારી જાય છે. ખીલજી શરત રાખે છે કે જો તે પદ્માવતી નું એક વાર દર્શન કરાવે તો તેને જીવતો છોડી દેશે. રાજપુતો પોતાની સ્ત્રીના દર્શન પરપુરુષોને કરાવતા નથી તેથી એક ઝરૂખામાં રાણીને ઉભી રાખી, નીચે પાણીમાં તેના પ્રતિબિંબ ને ખીલજી ને બતાવવામાં આવે છે. પ્રતિબિંબ મા જ ખીલજી જોઇને મુગ્ધ થઇ જાય છે. રતનસિંહ ને લઇને આગળ જાય છે અને રસ્તામાં જ તેની હત્યા કરે છે. અને પાછો પદ્મિની ને પામવા ચિતોડ પાછો ફરે છે. પદ્મિની સુધી સમાચાર પહોંચી જાય છે, તેથી તે અને મહેલની તમામ સ્ત્રીઓ અગ્નિસ્નાન કરીને પોતાના જીવનનો અંત લાવે છે.

હવે વર્તમાન મા આવીયે તો, આ ફિલ્મ ને જાણી જોઇને ચર્ચા મા રાખવાના પ્રયાસો થઇ રહ્યા હોય તેમ જણાય છે. સંજય લીલા ભણસાલી પર ચિતોડ મા હુમલો થાય છે તે સમયે કોઇને ખબર પણ નથી કે ફિલ્મ કેવી હતી. આ હુમલાની ફરિયાદ સંજય નોંધાવતા નથી. ત્યાર બાદ પુનામા શુટિંગ દરમિયાન આગ લાગે છે, કોઇ જાનહાનિ નથી, પણ બીજું ઘણું નુકસાન થાય છે. તેમાં બીજી કોઇ તપાસ કરવામાં આવતી નથી. આ ફિલ્મના ટ્રેલરને જોઇને ફિલ્મ પર પ્રતિબંધ મુકવા માટે ઘણા સંગઠનો કે સેનાઓ આગળ આવી છે.

ફુલનદેવી પર જ્યારે ફિલ્મ બની ત્યારે માત્ર ફુલનના વિરોધ સિવાય કોઇએ તેનો વિરોધ નહોતો કર્યો. ફુલનનો વિરોધ પણ માત્ર ચાર દ્રશ્ય માટે હતો જેમાં તેને નગ્ન અવસ્થામાં પાણી ભરવા મજબુર કરવામાં આવે છે તે ઉપરાંત બીજા ત્રણ રેપ સીન છે. આ એક જીવતી જાગતી આપણી વચ્ચે રહેતી સ્ત્રીને નગ્ન બતાવવામાં આવે છે ત્યારે કોઇ સંગઠન કે સેનાને તેમાં કશુ અજુગતુ ના દેખાયું, ભારતીય સંસ્ક્રુતી ના ગાણા ગાતા આ બે મોઢાળા સંગઠનોને તેમાં સ્ત્રીનું અપમાન નથી દેખાતું, ઉપરથી તે ફિલ્મને જોઇને સફળ બનાવી. ફુલન એક વાસ્તવિક સ્ત્રી હતી જ્યારે કેટલાક ઇતિહાસકારોના મતે પદ્મિની એક કાલ્પનિક પાત્ર છે, ફુલનના મૃત્યુને હજુ ૧૬ જ વર્ષ થયા છે જ્યારે પદ્મિની ૬૦૦ વર્ષ પહેલાનુ પાત્ર છે, માત્ર ગ્રંથ સિવાય આપણી પાસે કોઇ સાબિતિ નથી કે પદ્મિની હતી કે નહી, જ્યારે ફુલનને કેટલાયે જોઇ છે. બે સ્ત્રીની સરખામણી ની આવુ કેમ? આમાં પણ જાતિવાદ ખદબદતો દેખાય છે, નીચી જાતિનું કોઇ સમ્માન જ નહી, તેમની સાથી ગમે તે થઇ શકે, તેમને ગમે તે રીતે બતાવી શકાય?

પદ્માવતી ફિલ્મનો વિરોધ માત્ર અને માત્ર જાતિવાદી માનસિકતા છે.

દિનેશ મકવાણા

અજમેર ૧૬/૧૧/૨૦૧૭

વાદ -     વિચાર

વિવાદ - વિરુદ્ધ વાદ એટલે કે વિચાર

સંવાદ - સરખો વાદ, વિચાર

સેલ્ફી, વીડીયો

By Dinesh Makwana  || 09 Nov 2017

વર્ષો પહેલા સ્વામી સચ્ચિદાનંદ નું પુસ્તક ‘વિદેશ યાત્રાના પ્રેરક પ્રસંગો’ વાંચ્યું હતું. વિદેશમાં યાત્રા દરમિયાન સ્વામીને વિદેશી નાગરિકો તરફથી જે વ્યવહાર થાય છે તેના વિશે આખા પુસ્તકમાં છણાવટ કરી છે. વિદેશ જે લોકો નથી ગયા તેઓના મનમાં ઘણી અસમંજસ છે. ત્યાં કોઇ લાગણી નહી, પ્રેમ નહી, વાત કરવાનો સમય, બધુ જ કુત્રિમ. પણ ખરેખર ત્યાં એવું નથી. ત્યાં લોકોની પાસે ફાલતુ ટાઇમ નથી. તેથી આપણી પ્રજા બહુ ગેરસમજ કરતી રહેતી હોય છે.

આપણે ત્યાં Export Quality કરતા Imported quality ની કિંમત હંમેશા વધારે રહી છે. તેથી પશ્ચિમના દેશોનું આંધળું અનુકરણ થઇ રહ્યુ છે. ભાઇનુ Bro અને બહેનનું Sis થઇ ગયું છે. પપ્પા ડેડ થઇ ગયા છે મમ્મી મોમ થઇ ગઇ છે. હિન્દી ભાષી રાજ્યોમાં પત્ની ને આજે પણ શ્રીમતી કહે છે પણ નવી પેઢી પત્નીને બેબી કહેતા થઇ ગઇ છે. પરિવર્તન જરુરી છે. દરેક પેઢી પોતાના વિચારો લઇને આવતી હોય છે જેને કારણે પરિવર્તન આવતુ હોય છે.

નાના પાટેકર અને શાહીદ કપુરની ફિલ્મના અંતે લખેલું આવે છે. Every Generation has its own hero.

પરિવર્તનનો સ્વીકાર કરવો પડશે પણ પરિવર્તનના નામે આપણે આજે સંસ્કાર ભુલી રહ્યા છે.

તે પહેલા હુ સ્વામીની ઉપરના પુસ્તક ના અંત વિશે કહુ. આખા પુસ્તક મા માત્ર સ્વામીના અનુભવો છે જ્યારે છેલ્લે એક યુવાનનો અનુભવ છે.

એક ભારતીય યુવાન અમેરિકા ના કોઇ શહેરમાં એકલો રહીને નોકરી કરતો હતો. બાજુમાં એક વૃદ્ધ રહે તેને આ યુવાન રોજ સવાર સાંજ નમસ્કાર કરે. વૃદ્ધ એકલા જ હતા તેથી ક્યારેક આ યુવાન તેમની પાસે બેસે વાતો કરે. એક દિવસ આ વૃદ્ધ દેખાયા નહી તેથી પેલા યુવાનને નવાઇ લાગી. સાંજે નોકરી પર થી પાછો ફર્યા બાદ યુવાન પેલા વૃદ્ધ ને ઘેર જાય છે. વૃધ્ધ મરણ પથારીએ છે, કોઇ પાસે નથી. પેલો યુવાન તેમની પાસે બેસે છે અને તેમને બાઇબલ વાંચીને સંભળાવે છે. બે દિવસ પછી વૃદ્ધ નું મૃત્યુ થાય છે.

આપણ ત્યાં પરિવર્તનના નામે ફેશન આવી છે. હવે કોઇ પણ બનાવ બને છે કે અકસ્માત થાય છે ત્યારે તેમને મદદ કરવાને બદલે આપણે વીડીયો બનાવીને સૌથી પહેલા વોટ્સ અપ પર જુદા જુદા ગ્રુપ પર મુકીયે છીએ. એકે મોકલ્યો તો હુ રહી જઇશ તેની હરીફાઈ ચાલતી રહે છે અને આવા મેસેજ જોયા વિના કે વાંચ્યા વિના કે તે ચકાસ્યા વિના કે આ મેસેજ પહેલા કોઇએ મુક્યો છે આપણે સતત મુર્ખામીનુ પ્રદર્શન કરતા રહીયે છે. કેટલાક અકસ્માત તાજા જ બન્યાહોય છે, જો કોઇ મદદ મળે તો કશુ બચાવી શકાય પણ દરેકને વીડીયો ઉતારવો છે, પોતાના ગ્રુપ પર વધામણી ખાવી છે. નવી પેઢી કયા જઇ રહી છે. આ સંસ્કારો પર ભારતીય સંસ્કુૃતીને મહાન કહીયે છે તો ખરેખર શરમની વાત છે.

રિલાયન્સના જિયોએ ડાટ વાળી નાંખ્યો છે. ડાટાની ચિંતા જ નથી, મને લાગે છે આપણે સસ્તી ચીજવસ્તુઓને લાયક જ નથી.

ચંદ્રકાંત બક્ષી એક ઇન્ટરવ્યુ મા કહે છે. આપણે લુખુ સુકુ શા માટે ખાવું જોઇએ? તે કહે છે જે દેશમાં મોંઘવારી છે તે દેશ વધુ પ્રગતિ કરે છે. પશ્ચિમના દેશો તેથી વધુ સમૃદ્ધ છે.

આપણી સમૃદ્ધિ કેટલા મોબાઇલ ગ્રાહકો વધ્યા છે તેની પર આંકવામા આવે છે. પણ મોબાઇલ કેવી રીતે વાપરવો તેના વિશે કોઇને ખબર નથી. બસમાં કે રેલવે મા આપણે ઘાંટા પાડીને વાત કરીયે છે. બીજાની તકલીફ આપણને દેખાતી નથી.

વોટ્સ અપ રાષ્ટ્રીય સમસ્યા બનતી જાય છે. રેલવે ને નિયમ કરવો પડ્યો છે. ફરજ દરમિયાન વોટ્સ અપ પર ચેટીગ કરતા પકડાશે તો કાર્યવાહી થશે. અનલિમિટિડ ડાટાનો નો ગેરઉપયોગ દરેક કાર્યાલયમાં થઇ રહ્યો છે અને કોઇને આમાં નવાઇ લાગતી નથી.

દુરગામી પરિણામો ઘાતક દેખાઇ રહેયા છે. તે આવતી પેઢીને ખતમ કરી નાંખે તે પહેલા સાવચેતી જરુરી છે. દરેક માતા પિતા આના વિશે ગંભીરતાથી વિચારે તે બહુ જરુરી છે, નહીતર.........

દિનેશ મકવાણા

વિજયનગર રાજસ્થાન

૯/૧૧/૨૦૧૭

દેવદુત દ્રારા હત્યાકાંડ

By Dinesh Makwana  || 17 Nov 2017

Carnage by Angels

દેવદુત દ્રારા હત્યાકાંડ

પ્રકરણ ૧

IPS ની પરીક્ષા પાસ કરીને ટ્રેનિંગ પુરી કર્યા બાદ રધુ ને ACP તરીકે પોસ્ટીગ આપવામાં આવ્યુ જયા તેની ફિલ્ડ ટ્રેનિંગ આપવામાં આવી રહી હતી. સિનિયર કોન્સટેબલ તેને દરેક બાબત સમજાવી રહ્યો હતો. માણસો, વસ્તુઓ પર કેવી રીતે નજર રાખવી, લોકોના હાવભાવ કેવી રીતે પર શંકાની દષ્ટિથી જોવું. વાતવાતમાં રઘુ કોન્સટેબલ ને પુછે છે તમે પૈસા કમાઓ છો?

કોન્સટેબલ એક મિનિટ છમ્મ થઇ જાય છે અને પોતાની વાત શરુ કરે છે. સર હુ આપણા પોલિસ સ્ટેશનના વિસ્તારનો એજન્ટ હતો. દરેક ગુંડા, જુગાર ના અડ્ડા ચલાવતા માણસો પાસેથી હપતા ઉઘરાવી લાવવાનું કામ મારી પાસે હતું. દરેકનો હપતો નિશ્ચિત રકમનો હતો. હુ હપતા ઉઘરાવીને ઇન્સ્પેક્ટર મોરેને આપતો ત્યાર બાદ અમે DCP ના ત્યાં તેમનો હિસ્સો આપવા જતા. DCP ની પત્નીનો પાવર વધુ રહેતો, પૈસાનો હિસાબ તે ચેક કરતી.

એક દિવસ DCP ના ઘેર પાર્ટી રાખવામા આવી હતી. પોલિસ ખાતાના અનેબીજા નામી અનામી વ્યકિતઓ હાજર હતી. શરાબ વહેચનારા બાર ટેન્ડર પણ હાજર હતા, જે દરેક મહેમાનને જે તેમની પસંદ હોય તે બ્રાન્ડનો પેગ બનાવી આપતા. આ બાર ટેન્ડરોમાં સોનવણે નામનો બાર ટેન્ડર હાજર હતો.

થોડી વાર પછી DCP ના પત્ની સજીધજીને બહાર આવ્યા. તેમના ગળામાં એક સુંદર હાર પહેર્યો હતો. દરેક મહેમાન તેમને ઝુકી ઝુકીને અદબ આપતા હતા. સોનવણે દરેક મહેમાનને પેગ બનાવીને આપતો હતો તેવામાં તેની નજર પેલા હાર પર પડી. અચાનક તેનો શ્વાસ રુંધાતો હોય તેને લાગવા માંડ્યું. તે DCP ની પત્ની તરફ ધસી જઇનેપેલા હારને તોડીને ભાગવાનો પ્રયાસ કરે છે. પણ પકડાઇ જાય છે.પોલિસના માણસો હાજર જ હોય છે. ઇન્સ્પેક્ટર મોરે અને બીજા કોન્સટેબલ મારતા મારતા પોલિસ સ્ટેશને લઇ જાય છે. આખી રાત લોક અપ મા રાખ્યા પછી સવારે મોરે અને તેના કોન્સટેબલો તેને પુછે છે તે આમ કેમ કર્યુ?

સોનવણે પોતાની વાત શરુ કરે છે. સાહેબ હુ, મારી પત્ની અને દીકરી તેમ ત્રણ નો સુુખી સંસાર હતો.મારી પત્ની મને ખુબ પ્રેમ કરતી હતી. એક દિવસ મારા મિત્ર સાથે જુગારના અડ્ડા પર ગયો. પહેલા માત્ર સમય પસાર કરવા જતા જતા મને પણ જુગારની લત લાગી. પછી તો નોકરી પરથી સીધો જ જુગારના અડ્ડા પર જવા લાગ્યો.

પત્ની સ્કુલ ટીચર હતી. મારો પગાર જુગારના અડ્ડામાં જવા માંડ્યો. રોજ ધરમાં ઝઘડા શરુ થયા. ઘરમાંથી કેટલીય વસ્તુઓ હુ વેચી મારીને જુગાર રમવા જતો. ધીમે ધીમે જુગારના અડ્ડાનું દેવું વધવા માંડ્યું. એક દિવસ અડ્ડાના માલિકે મને ચેતવણી આપીને કહ્યુ જો ત્રણ દિવસમાં દેવું ચુકતે નહી કરવામાં આવે તો અંજામ ખરાબ આવશે.  મારી પાસે કોઇ ચારો નહોતો. મારી નજર મારી પત્ની ના હાર પર પડી. મારી પત્ની તે હારને બહુ ચાહતી હતી કારણ કે તે તેમનો ખાનદાની હાર હતો. પણ મારા મનમાં ભુત સવાર થયુ હતું. મે મારી દીકરીના ગળા પર ચપ્પુ મુકીને ધમકી આપી જો હાર નહી આપે તો તે દીકરીને મારી નાંખશે. મારી પત્ની એ રડતા રડતા મને હાર આપ્યો, તે હાર લઇને દેવું ચુકવવા માટે તેને અડ્ડાના માલિકે આપી દીધો. આ બાજુ મારી પત્ની આઘાત સહન ના કરી શકી અને તેણે પોતાના શરીર પર કેરોસીન છાંટીને પોતાની જાતને સળગાવી. કરુણ અવસ્થામાં તેને હોસ્પિટલ લઇ જવામા આવી. મને ખબર પડી, હુ દોડતો હોસ્પિટલ પહોંચ્યો જયા મારી પત્ની તેના છેલા શ્વાસ લઇ રહી હતી. પોલિસે મેજિસ્ટ્રેટને બોલાવીને તેનું મરણોતર બયાન લીધું જેમાં તેણે કહ્યુ કેરોસીનનો સ્ટવ ફાટી જતા હુ સળગી ગઇ હતી, હુ મારા પતિને હજુ પણ ખુબ પ્રેમ કરુ છુ આ બે વાક્ય કહીને તે પોતાનો શ્વાસ છોડી દે છે. સોનવણે ને ભયંકર આઘાત લાગે છે.

તે ગાંડા જેવો થઇ જાય છે, પણ તેની દીકરીના કારણે તે જીવવા મજબુર થાય છે, તમામ નકામી ટેવો છુટી જાય છે. નોકરી છુટી જતા એક હોટલમાં બાર ટેન્ડર તરીકે પોતાનું જીવન શરુ કરે છે.

હપતા રોકડમાં ચુકવી ના શકતા અડ્ડાના માલિકે તે હાર ઇન્કસ્પેકટર મોરેને આપ્યો જેણે તે હારDCP ની પત્ની ને ખુશ કરવા આપ્યો.

સાહેબ હુ મારી પત્નીને ખુબ ચાહતો હતો તેથી જ્યારે આ હાર મે ફરી જોયો ત્યારે મને મારી પત્ની યાદ આવી ગઇ, અને હુ કાબુ ગુમાવી બેઠો. તે હાર મારી પત્નીની છેલ્લી નિશાની હતી તેથી તેને ઝડપવાની કોશિશ કરી. આમ કહીને તેની વાત પુરી કરી.

કડક અને હરામી ઇન્સ્પેક્ટર મોરે અને પોલિસ સ્ટેશનના તમામ કોન્સટેબલો અવાચક થઇ ગયા. કોઇને શુ કહેવુ તે સુઝ્યુ નહી. મોરેએ તેને કહ્યુ તેઅહીથી તેના ઘેર જતો રહે.

સોનવણે તેની કથા કહીને જતા રહ્યા બાદ મને વિચાર આવ્યો કે આ કોન્સટેબલ તરીકે હવે હુ એક પણ રુપિયો નહી લઉ. તે દિવસ થી મે હરામના પૈસા લેવાનું છોડી દીધું. હવે મારા પગારમાંથી દસ ટકા રકમ ચેરિટિ પાછળ વાપરું છુ. કદાચ મારા પાપ ધોવાઈ જાય.

ACP રધુ વિચારમાં પડી જાય છે.

મહારાષ્ટ્ર ના કોલ્હાપુરમા બનેલી વાસ્તવિક  ઘટના અને પોતાના અનુભવને Y P Singh IPS એ પોતાના પુસ્તકમાં ઉતાર્યું છે. Y P Singh વિશે ફરી ક્યારેક

દિનેશ મકવાણા

અજમેર ૧૭/૧૧/૨૦૧૭

झाँसी की झलकारी

By Social Media Desk

पूरा नाम : झलकारी बाई

जाति : कोरी , बहुजन

जन्म : 22 नवम्बर 1830

मृत्यु ः 1858

जन्म स्थान : भोजला ग्राम

पिता : सदोबा सिंह कोरी

माता : जमुना देवी

विवाह : पूरन सिंह कोरी

झलकारी बाई का इतिहास :

झलकारी बाई का जन्म एक साधारण कोरी परिवार में हुआ था। वे एक साधारण सैनिक की तरह रानी लक्ष्मीबाई की सेना में शामिल हुई थी। लेकिन बाद में वह रानी लक्ष्मीबाई की विशेष सलाहकार एवं महिला सेना की सेनापति बनी और महत्वपूर्ण निर्णयों में भी भाग लेने लगी।

बगावत के समय, झाँसी के किले पर युद्ध के समय वह अपने आप को झाँसी की रानी कहते हुए लड़ी ताकि रानी लक्ष्मीबाई सुरक्षित रूप से आगे बढ़ सके.

बुन्देलखण्ड में झलकारी बाई कोरी की महानता एवं वीरता को हमेशा याद किया जाता है।

उनका जीवन और विशेष रूप से ईस्ट इंडिया कंपनी के साथ उनके लड़ने की कला को बुन्देलखण्ड ही नही बल्कि पूरा भारत हमेशा याद रखेगा। कोरी जाति के तौर पर उनकी महानता ने उत्तरी भारत में कोरी जाति के जीवन पर काफी प्रभाव डाला। बाद में कुछ समय बाद ब्रिटिशों द्वारा झलकारीबाई को फाँसी दे दी गयी थी।

उनके नाम को कोरी जाति का सम्मान और गर्व बताया जाता है। इसे देखते हुए उनके जीवन पर काफी शोध किये गये और उनके जीवन के बारे में कुछ रोचक तथ्य भी मिले। लेकिन अधिकतर समय झलकारी बाई को कोरी जाति की इतिहासिक नायिका कहा गया है।

झलकारी बाई कोरी की जीवनी –

झलकारी बाई सदोबा सिंह और जमुना देवी की बेटी थी। उनका जन्म 22 नवम्बर 1830 को झाँसी के नजदीक भोजला ग्राम में हुआ था। उनकी माता के मृत्यु के बाद, जब वह किशोर थी, तब उनके पिता ने उनका एक बेटे की तरह पालन पौषण किया, बचपन से ही वह घुड़सवारी और हथियार चलाने में माहिर थी। लेकिन उस समय की सामाजिक परिस्थितियों को देखते हुए, झलकारी बाई प्रारंभिक शिक्षा नहीं ले सकीं। लेकिन एक योद्धा की तरह झलकारी बाई ने काफी प्रशिक्षण प्राप्त किया था।

झलकारीबाई को रानी लक्ष्मीबाई के समान माना जाता है। उन्होंने एक तोपची सैनिक पूरन सिंह से विवाह किया था। जो रानी लक्ष्मीबाई के ही तोपखाने की रखवाली किया करते थे, पूरन सिंह कोरी ने ही झलकारीबाई को रानी लक्ष्मीबाई से मिलवाया था।बाद में झलकारी बाई भी रानी लक्ष्मीबाई की सेना में शामिल हो गयी थी। सेना में शामिल होने के बाद झलकारीबाई ने युद्ध से सम्बंधित अभ्यास ग्रहण किया और एक कुशल सैनिक बनी।

1857 के विद्रोह के समय जनरल रोज ने अपनी विशाल सेना के साथ 23 मार्च 1858 को झाँसी पर आक्रमण किया। रानी ने वीरतापूर्वक अपने 5000 के सैन्य दल से उस विशाल सेना का सामना किया। रानी कालपी में पेशवा द्वारा सहायता की प्रतीक्षा कर रही थी ,लेकिन उन्हें कोई सहायता नहीं मिल सकी क्योकि तात्या टोपे जनरल रोज से पराजित हो चुके थे।

जल्द ही अंग्रेज फ़ौज झाँसी में घुस गयी थी और रानी अपनी झाँसी को बचाने के लिए जी जान से लड़ रही थी। तभी झलकारीबाई ने रानी लक्ष्मीबाई के प्राणों को बचाने के लिये खुद को रानी बताते हुए लड़ने का फैसला किया, इस तरह झलकारीबाई ने पूरी अंग्रेजी सेना को अपनी तरफ आकर्षित कर रखा था। ताकि दूसरी तरफ से रानी लक्ष्मीबाई सुरक्षित बाहर निकाल सके।

इस तरह झलकारीबाई खुद को रानी बताते हुए लडती रही और जनरल रोज की सेना भी झलकारीबाई को ही रानी समझकर उन पर प्रहार करती रही, लेकिन दिन के अंत में उन्हें पता चल गया था की वह रानी नही है।

झलकारीबाई की प्रसिद्धि :

1951 में वी. एल. वर्मा द्वारा रचित उपन्यास झाँसी की रानी में उनका उल्लेख किया गया है। वर्मा ने अपने उपन्यास में झलकारीबाई कोरी को विशेष स्थान दिया है। उन्होंने अपने उपन्यास में झलकारीबाई को कोरियन और रानी लक्ष्मीबाई के सैन्य दल की साधारण महिला सैनिक बताया है।

एक और उपन्यास में हमें झलकारीबाई का उल्लेख दिखाई देता है।

जो रामचन्द्र हेरन द्वारा लिखा गया था, उस उपन्यास का नाम माटी था। हेरन ने झलकारीबाई को “उदात्त और वीर शहीद” कहा है।

झलकारीबाई कोरी का पहला आत्मचरित्र 1964 में भवानी शंकर विशारद द्वारा लिखा गया था। भवानी शंकर ने उनका आत्मचरित्र का लेखन वर्मा के उपन्यास और झलकारी बाई के जीवन पर आधारित शोध को देखते हुए किया था।

बाद में कुछ समय बाद महान जानकारो ने झलकारीबाई की तुलना रानी लक्ष्मीबाई के जीवन चरित्र से भी की।

झलकारीबाई की महानता :

कुछ ही वर्षो में भारत में झलकारीबाई की छवि में काफी प्रख्याति आई है, झलकारीबाई की कहानी को सामाजिक और राजनैतिक महत्ता दी गयी और लोगो में भी उनकी कहानी सुनाई गयी। बहुत से संस्थाओ द्वारा झलकारीबाई के मृत्यु दिन को शहीद दिवस के रूप में भी मनाया जाता है।

झलकारीबाई की महानता को देखते हुए ही उन्हें सम्मानित करने के उद्देश से पृथक बुन्देलखण्ड राज्य बनाने की मांग की गयी थी। भारत सरकार ने झलकारीबाई के नाम का पोस्ट और टेलीग्राम स्टेम्प भी जारी किया है।

भारतीय पुरातात्विक सर्वे ने अपने पंच महल के म्यूजियम में झाँसी के किले में झलकारीबाई का भी उल्लेख किया है।

भारत की सम्पूर्ण आज़ादी के सपने को पूरा करने के लिए प्राणों का बलिदान करने वाली वीरांगना झलकारीबाई का नाम अब इतिहास के काले पन्नो से बाहर आकार पूर्ण चाँद के समान चारों ओर अपनी आभा बिखेरने लगा है।

झलकारी बाई की बहादुरी को हम निम्न पंक्तियों में देख सकते है-

जा कर रण में ललकारी थी!

वह तो झाँसी की झलकारी थी!!

गोरों से लड़ना सिखा गयी!

है इतिहास में झलक रही,

वह भारत की ही नारी थी!!